GÖKSUN FINDIKKÖYÜ

Çerkes Çalgıları

Çerkes Milli Çalgıları
Adığe kültürünü zenginleştiren farklı konulardaki voredlerin farklılığı sadece melodi ve sözlerden kaynaklanmaz. Aynı zamanda müzik aletlerinin farklılığı açısından da kısımlara ayrılır: Bjemıy -Kamıl -Sırın - Şıç'epşın - Pşınakheb - Pşınet'arku - Epepşın - Pheç'iç' - Şot'ırıp' - Adığe Pşın - Nakıre. Bu müzik aletleri günümüze kadar gelmiştir. Ancak artık kullanılmayan birçok müzik aleti de bulunmaktadır. Bütün bu müzik aletlerinin ayrı ayrı hikayeleri vardır. Adıgeler'in çok değer verdiği ve herkesin çok severek dinlediği müzik aletleri Kamılepş, Sıç'epşın ve Pheç'iç'tir. Adıge müzik kültüründe Kamılepş'in her zaman için belirgin bir yerinin olduğu herkesçe bilinir. Bu çalgı eskiden düğünlerin en gözde çalgısı idi.
	En eski enstrümantel: Kamil Kamıl Adığe müzik aletlerinin başını çeker. Bilimadamlarının söylediklerine göre, Kamıl enstrümantal değer olarak Adıgelere toplayıcılık döneminden sonra gelen çobanlık döneminin ileri zamanlarında girmiştir. Onlar, Kamıl'ı icat edip Adıgelere kazandıranın çobanlar olduğunu kabul ederler. 0, adını bir bataklık bitkisi olan Kamıl'den (Türkçesi saz) alıyor olsa da; sonraki yüzyıllarda bu çalgının daha da mükemmelleştirilmesi ve uzun süreli kullanımının mümkün kılınması için odundan ve metalden yapılması, gümüş gibi değerli madenlerle de süslenmeye başlanması gündeme gelmiştir.
Adıgelerin bunca sevdikleri Kamıl, ne yazık ki, uzun zamandır kullanılmamaktadır. Bunun nedeni Adıgelerin, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Pşıne'yi kullanmaya başlamalarıdır. Günümüzde düğünlerin yegane çalgısı Adıge Pşınesi ise de, Kamıl, Adıge düğünlerinin yüzyıllar boyunca yükünü taşımış ulusal bir çalgıdır.
	Şıç'epsine Şıç'epsıne de Adığeler'in çok değer verdiği bir müzik aletidir. Halkın bu enstrümana çok büyük değer verdiğini çok kaliteli şıç'epşınelerin üretilmesinden ve çok değerli şıç'epsıne ustalarının her zaman yetişmiş olmasından anlıyoruz.

Pheç'ıç
Pheç'ıç' Adıge müzik aletlerinin en eskisidir. Adıgeler her zaman için Pheç'iç'e büyük değer vermişlerdir. 0, düğünlerin neşesine neşe katan, müzikten duyulan hazzı doruğa çıkaran bir enstrümandır. Ancak Pheç'iç'in önemini yalnız bu sözlerle anlatmak yetersiz kalır. Pşınavo'nun (Pşıne sanatçısı) çaldığı müziğin inceliklerine vurgu yaparken müziğin derli toplu, net hale gelmesini sağlar. Pşıne ile çalınan müzik, özellikle dans müziği Pheç'iç' olmadığı sürece insana pek haz vermez. Yüzyıllardır halkın bestelediği dans müziklerinde Pheç'iç'in de sesini duymak mümkündür. Nasıl ki ezginin içinden birkaç notayı aldığımızda bestenin bütünlüğünü bozmuş oluyorsak Pheç'iç'siz Yıslamiy, zefak'u, zıhalhat ve vıc'ın bütünlüğünü ve estetiğini bozmuş oluruz. Kheşo voredi (dans müziği) Pşıne ve Pheç'iç' ile birlikte dinlerken kulak zevkimizi okşayan ve ruhumuzu dinlendiren müzik gençlerin kanını kaynatırken, yaşlı birini de gençleştirmektedir. İşte Pheç'iç'in gücü ve yeteneği burada ortaya çıkar. Başka bir deyişle, müzik kültürünün özünde şarkı notaları ile birlikte müzik aletlerinin güzel bir uyumu vardır.

Not: Bu yazı Lh'ıhuç Anzavur'un Kafkasya Yazıları'nda yayınlanan bir çalışmasından derlenerek yeniden edit edilmiştir. Yazının tamamı için bak: Kafkasya Yazıları - Sonbahar/Kış 98/Yıl: 1 Sayı:3, (F.Taştekin)

Kültürümüz

Çerkes Çalgıları